Gemeenten worden steeds groter. Daartegenover staat de roep om kleine netwerken in de gemeente. Ook burgerkracht, burgerparticipatie gaan van de kleine maat uit. Tegengestelde bewegingen?

In de ruim dertig jaar dat ik werkzaam ben is het aantal gemeenten meer dan gehalveerd. En de roep om grotere gemeenten wordt onverkort gehoord. De komende decentralisaties versterken die roep nog eens extra. Het is bijzonder dat we de samenleving zo ingewikkeld maken dat alleen grote (gemeentelijke) organisatie nog kunnen functioneren. Het heeft de schijn dat de technocratie hier wint.

Daar tegenover staat de aandacht voor burgerparticipatie, burgerkracht, burger redzaamheid, zelfsturing, aandacht voor de wijk. Allemaal uitingen waarbij sprake is van kleinschaligheid.

Het lijkt dus paradoxaal dat Rijk en Gemeenten streven naar grote gemeenten en dat in de samenleving de vraag naar kleinschalige netwerken toe neemt.

Kijken we eens over de grenzen van de overheid dat lijkt het erop dat grote bedrijven al weer bezig zijn in te zetten op het afsplitsen van taken en zoeken naar de kerntaken en kernkwaliteiten. Een eerste reactie mag zijn, dat is typisch overheid, die ijlt na. Een tweede reactie kan zijn stoppen met schaalvergroting. Zo eenvoudig is dat laatste niet. Want het proces van schaalvergroting is inmiddels machtiger dan de mensen die er in zitten. De bestuurlijke technocratie is zo ingewikkeld dat er een schaal bij wordt gezocht. Dus dit betekent ten aanzien van herindeling en schaalvergroting dat het voortmodderen van de afgelopen decennia naar verwachting nog wel even voort gaat.

Hier wreekt zich dat het echte gesprek over de inrichting van de overheid ontbreekt. We lijken niet in staat die discussie te voeren. Misschien ook wel veroorzaakt door de onderliggende vraag, wie heeft er belang bij die discussie? Niet de politieke partijen, want het kan hun bestaansrecht raken. Niet de bestuurders, want het kan hun positie raken. Niet de ambtenaren, want het salarishuis is gekoppeld aan de gemeentegrootte. Wie dan wel? De burger? Die lijkt meer en meer zijn eigen weg te vinden. Misschien ontstaat door grootschaligheid juist weer ruimte aan de basis, voor kleinschaligheid van de inwoners. Als we het aandacht geven kunnen daar wel eens de nieuwe vormen van lokale democratie ontstaan. En als we het geen aandacht geven de nieuwe vorm van technocratie.