Welke plaats kan een gemeenteraad innemen in een gemeente. Nu is er sprake van een steeds meer bescheiden rol. Kan dat niet veranderen?

Kijk je naar een gemeenteraad dan  is de positie van de lokale politiek erg bescheiden geworden. Sinds de lokale dualisering zijn kreten als ‘de raad is de baas’en ‘de gemeenteraad is het hoogste bestuursorgaan’ met regelmaat te horen. In de praktijk roepen die kreten eerder twijfel op. Kijk je naar het functioneren van een gemeenteraad dan zie je dat het sterk gericht is op het instituut gemeente. Het college van burgemeesters en wethouders staat centraal. Wat zich buiten het gemeentehuis, buiten het directe invloedsveld van de gemeenteraad afspeelt krijgt steeds minder aandacht.  De gemeenteraad laat zich als het ware in de richting van het bestuurlijke domein van het college zuigen.  Tijd voor verandering?

Waarom wordt de gemeenteraad niet het instituut dat binnen het territorium gemeente een hoofdrol speelt. Dat lijkt in strijd met het op afstand zetten door (het instituut ) gemeente van allerlei – van oorsprong – publieke taken. Gezondheidszorg, welzijn, cultuur, onderwijs, sociale woningbouw, nutsvoorzieningen. En het einde is niet in zicht. Want we kunnen ook prima de publieksdiensten verzelfstandigen, de sportcluster, de geo-dienst etc. Ook nieuwe taken als jeugdzorg, zullen door vele instellingen worden uitgevoerd. Dat lijkt de invloed van de gemeenteraad steeds kleiner te maken. Maar in feite ontstaat er door die beweging een nieuwe ruimte voor de gemeenteraad. Een ruimte waarbij het verkozen zijn en bevoegdheidsneming van de publieke taken in de gemeente een nieuwe stevige legitimering met zich mee brengt.

Misschien laat zich dat het beste schetsen aan de hand van systemen. De werking van de samenleving wordt wel geschetst op basis van drie systemen. Het private systeem, de markt met al haar uitingen. Het publieke systeem, de overheid . Het particuliere systeem , de inwoners (de burgers). Tussen die systemen kennen we ook vormen als het maatschappelijk middenveld en nu de vele instellingen voor publieke taken. Maar de werking van al die instellingen voor publieke taken maken het ‘algemeen belang’ steeds meer beperkt. En de toets voor– en achteraf op het dienstbaar zijn aan het algemeen belang is een groot goed voor een vertegenwoordigend orgaan als de gemeenteraad. Beter nog het is het voorrecht van een gemeenterecht om afwegingen te maken ten nutte van het ‘algemeen belang’.

Misschien is het nu wel tijd voor een revitalisering van de rol van de gemeenteraad. Die kun je in de rechtstreekse legitimering zoeken. (zie discussie over stemmen of loten etc.) Maar die kun je ook zoeken in het creëren van een centrale plaats in de lokale samenleving.

Door de beweging van de systemen ontstaat in het hart als het ware ruimte voor de politiek, naast de andere drie systemen. Daarmee weekt het politieke orgaan gemeenteraad, zich los van het instituut gemeente. Het wordt daarmee een platform waar instelling met publieke taken en  participerende inwoners, zich etaleren, presenteren en verantwoorden.  Een platform voor de zingevinggesprekken die een samenleving nodigt heeft en kan binden. Dan komt het glazen huis van de lokale democratie weer tot zijn recht.

Je zult maar raadslid durven zijn in zo’n tijd!