“Herindelingsverkiezingen : testcase voor landelijke politiek”, zo kopt de NOS op haar site. Verder op die site “landelijke kopstukken op campagne” en die kopstukken quoten  “landelijke politiek lokaal belangrijk” of “Leeuwarden graadmeter” of “wij spelen altijd een rol lokaal”.                 

In onder meer Friesland vinden een aantal gemeentelijke herindelingen plaats. Met tot gevolg dat er gemeenteraadsverkiezingen worden gehouden 13 november 2013.  Dan zie je in deze weken de landelijke politici bijna over elkaar struikelen om campagne te voeren binnen die gemeenten.  Op de bagagedrager van Samson,  Rutte of Pechtold etc. in de gemeenteraad terecht komen, zo wordt het devies. Jammer voor de enkele plaatselijke partij. Die moeten andere bagagedragers vinden. Eigenlijk moet dit niet zo gaan hoor ik regelmatig. Er wordt dan vaak lacherig gedaan of schouderophalend op gereageerd.  Het doet de lokale politiek de lokale samenleving in ieder geval geen recht.

Het is spijtig dat politiek niet echt van hervorming houdt. Want de tijd lijkt er steeds meer rijp voor. En die hervormingen kunnen het beste worden gevonden bij ‘de kraamkamer van de democratie’. En dat is toch altijd het gemeentelijk/stedelijk niveau. De primaire bestuurslaag. Ook wel eens ‘de eerste overheid’ genoemd.  Stel dat we wel een omslag willen maken, waar kun je dan aan denken? Het uitgangspunt hierbij is dat nog wel verbinding met het huidige kiessysteem wordt gezocht. Dus de variant van loten zoals door David van Reybrouck (tegen verkiezingen 2013) laat ik rusten. Gaan we hervormen dan zie ik twee richtingen. De ene richting is dat elke bestuurslaag de eigen unieke politieke partijen kent. De landelijke politiek laat het lokale/provinciale met rust. De andere richting is dat er enkel landelijke partijen zijn, die via de partijlijn de bemensing voor gemeenteraden en staten verzorgen. Dus enkel nog landelijke campagnes.

Marcel Boogers wijst al langere tijd op het idee gemeentelijk geen landelijke partij (namen) toe te laten (Lokale politiek in Nederland 2007). Dat voorkomt dat het beste raadslid wordt afgerekend op de slechtste Kamerfractie. Thierry Baudet pleit al langere tijd voor een kleine aanpassing in de Kieswet waarbij het lidmaatschap van een gemeenteraad wordt bepaald door het aantal stemmen dat je krijgt en niet door de volgorde van de namen op de kieslijst. En zo zijn er wel meer voorbeelden te noemen die duidelijk maken dat met name op lokaal niveau ‘de eigen kracht’ van het potentiële raadslid/groep raadsleden bepalend moet zijn om gekozen te worden. Wat zou het aardig zijn wanneer de plaatselijke afdelingen van landelijke partijen binnen een gemeente het lef zouden hebben die landelijke namen niet te hanteren en te gaan voor eigen kracht.  Een ogenschijnlijk eenvoudig experiment dat maar één ding vraagt ‘lef’.

Een tweede variant kan zijn, slechts landelijke politieke partijen te hebben. Iedere twee jaar zijn er dan landelijke verkiezingen. Kunnen de landelijke politieke coryfeeën gelegitimeerd één keer in de twee jaar campagne voeren. Jaar 0 voor de Tweede Kamer, jaar 2 voor de gemeenteraden, jaar 4 voor de provinciale staten. Als kiezer ga ik naar de stembus om op een partij te stemmen. Jaar 0 met een kieslijst. Jaar 2 en 4 wijzen de plaatselijke/provinciale  afdelingen van een politieke partij de namen toe aan het aantal zetels dat is verkregen. De getrapte verkiezing van de leden van de Eerste Kamer kan rustig in stand blijven. Door de twee jaarlijkse verkiezing heeft een politieke partij iedere twee jaar een ‘graadmeter’. De zittingsduur van het bestuursorgaan is verlengd tot 6 jaar.  En daarmee is een door velen in die richting gekoesterde wens ook vervuld.